Als masterstudent Staats- en bestuursrecht discussieer je over tal van onderwerpen. Maar, in tegenstelling tot wat velen waarschijnlijk denken is het niet zo dat alles een formeel, zakelijk tintje heeft (nou ja, niet altijd in ieder geval). Nee, soms ontstaan er discussies over andere zaken die de formele grens ietwat overschrijden. Laten we wel wezen, discussie is de manier om je eigen (wereld)beeld te vergroten, om anderen te overtuigen van jouw zienswijze of (ook belangrijk maar helaas minder vaak gebruikt) jezelf te laten overtuigen door andermans zienswijze.

Abortus…sommigen vinden het een goed idee, anderen een slecht idee en een nog grotere groep heeft er nooit echt lang over nagedacht. Tegenover mij zat een jonge dame (wiens naam ik op verzoek niet zal noemen) die er wel over had nagedacht. Zij heeft een christelijke opvoeding gehad en wist mij volmondig te vertellen dat het plegen van abortus gelijk stond aan moord. Een grote uitspraak. Deze discussie heb ik namelijk ook eens eerder gevoerd en ik greep (letterlijk) terug op de moderne filosoof James Rachels (The Elements of Moral Philosophy). Mijn eerste vraag was: waarom? Zij vertelde me dat een zwangere vrouw leven in haar herbergt, dat leven is menselijk en daarom is abortus het equivalent van moord. Zoals Rachels in deze betoogt: “The key premise in this conservative argument is that the fetus is a human being from the moment of conception. The fertilized ovum is not merely a potential human being but an actual human being with full-flegged right to life”(Rachels p. 63). Ik vroeg haar dan ook of ze vond dat op het precieze moment dat een vrouw zwanger is er al sprake zou zijn van een mens? Haar antwoord was eenduidig: ja, dat staat in de Bijbel!

Een greep terug naar Rachels: “It is difficult to derive a prohibition of abortion from either the Jewish or the Christian Scriptures. The Bible does not speak plainly on the matter”(Rachels p. 64). Rachels voert de meest geciteerde passage aan, uit het eerste hoofdstuk van Jeremiah: “Before I formed you in the womb I knew you, and before you were born I consecrated you”. Volgens Rachels interpreteren mensen dit als een verbod op abortus. Rachels betoogt echter dat dit niet het geval is als men de gehele passage leest en de context daarvan doorgrondt: “Now the word of the Lord came to me saying, “Before I formed you in the womb I knew you, and before you were born I consecrated you; I appointed you a prophet to the nations.” Then I said, “Ah Lord God! Behold, I do not know how to speak, for I am only a youth.”But the Lord said to me, “Do not say, ‘I am only a youth’ for to all to whom I send you you shall go, and whatever I command you you shall speak. Be not afraid of them, for I am with you to deliver you,” says the Lord”. Het lijkt mij onwaarschijnlijk dat het hier om abortus zou gaan. Rachels betoogt in deze dat Jeremiah probeert – op een poëtische wijze – zijn autoriteit als profeet vast te stellen: dit gaat zelfs zo ver dat God hem zijn rol als profeet al had toegedicht nog voordat hij geboren was.

Dat teksten multi-interpretabel zijn, zal elke masterstudent bekend in de oren klinken, maar dit geldt mijns inziens ook voor heilige teksten. Sommigen zeggen dat ze de moraal uit de Bijbel volgen, maar kan het niet zo zijn dat er al een bepaalde moraal is en dat teksten gebruikt worden om dat simpelweg te ondersteunen? Rachels voert aan dat dit laatste een arrogante assumptie is daar er vanuit wordt gegaan dat God het met jouw moraal eens zou zijn.

Zij keek mij verbaast aan… “Goh…je hebt er wel over nagedacht he?”. Ik vroeg haar of ze Exodus 21 ooit gelezen had. Weemoedig gaf ze toe zich dit niet voor de geest te kunnen halen. En wederom haalde ik Rachels aan: “This chapter is part of a detailed description of the law of the ancient Israelites. Here the penalty for murder is said to be death; however, it is also said that if a pregnant woman is caused to have a miscarriage, the penalty is only a fine, to be paid to her husband” (Rachels p. 65). Rachels voert aan dat de wet van Israel kennelijk een andere status toekent aan een foetus dan aan een mens.

Hoe kan het dan dat er in kerkelijke kringen een anti-abortus visie heerst nu er zo weinig in de heilige boeken gevonden kan worden om dit te ondersteunen? Haar antwoord was dat zij dit al heel haar leven gehoord had…daarom. Geschokt was zij toen ik haar vertelde dat de kerkelijke kringen niet altijd deze visie hadden, sterker nog: het idee dat een foetus een mens is blijkt redelijk nieuw (Rachels p. 65). Rachels betoogt dat Aquinas aanvoerde dat een embryo slechts een ziel krijgt na enkele weken in het zwangerschaptraject; Aquinas accepteerde ook de visie van Aristoteles dat men geen menselijke ziel kan hebben als het lichaam geen menselijk vorm heeft aangenomen. Aquinas wist dat een menselijk embryo geen menselijke vorm had op het precieze moment dat een vrouw zwanger is (Rachels p. 65).

Deze visie van Aquinas is officeel door de Kerk geaccepteerd in de “Council of Vienna” in 1312 en is vooralsnog niet teruggetrokken door de Kerk (Rachels p. 66). Dit veranderde allemaal in de 17de eeuw met het gebruik van microscopen waarbij wetenschappers in de eicellen kleine, perfect gevormde mensen dachten te zien –  de homunculus – en daarmee ontstond het idee dat de menselijke vorm er meteen was – en daarmee de menselijke ziel – en slechts groter moest worden (Rachels p. 66).We weten nu dat de homunculus niet bestaat, en dat embryo’s slechts een cluster cellen zijn. Verbazend is dat de Kerk haar standpunt niet heeft veranderd met deze nieuwe wetenschappelijke ontdekkingen.

De jonge dame tegenover mij was ook heel verbaasd. “Wie is die Rachels ook al weer?” Ik overhandigde haar mijn boekje. Ze vertelde mij dat het bijzonder interessant was om op deze wijze te discussiëren over een dergelijk gevoelig onderwerp. De vraag rijst: waar zijn we echt zeker van als student zodra we de boeken induiken? Klopt het allemaal wel? Hoe kritisch moet je zijn? En is daar wel plek voor in de academische discussie, immers, sommige zaken lijken wel in steen te zijn gegraveerd. En toch is het zijn van masterstudent dat je moet worstelen met dergelijke vragen. Met vreugde kan ik mededelen dat die ruimte volop aanwezig is bij de master Staats- en bestuursrecht!

 

Rachels