2013 wordt het jaar van de freelance journalist. Althans, als het aan de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) ligt wel. Een paar weken geleden las ik een interview met NVJ-voorzitter Hella Liefting. Freelance journalisten krijgen onderbetaald en dat komt voor een groot deel door het ontbreken van adviestarieven, zo verklaart Liefting. Tegenwoordig heb je als freelancer alleen nog kans als je al naam hebt of een duidelijk en eruit springend specialisme hebt. Heb je dat niet? Dan staat je “bittere armoede” te wachten. Ze is heel duidelijk: de freelance markt is bedorven.

Over die adviesprijzen, daar heeft freelance journalist Arno van ’t Hoog nog wat over te zeggen op DeNieuweReporter.nl: “Stijgende tarieven bij dalende omzetten in medialand betekenen hooguit beter betaalde arbeid voor een kleinere groep, zowel in vaste dienst als freelance.” Er zijn simpelweg te veel journalisten. Huub Elzerman, journalist bij RTV West en tevens NVJ-voorzitter, waarschuwde hier ons al jaren geleden voor in de Volkskrant. Volgens hem worden er veel meer studenten opgeleid tot journalist dan er ruimte is in de arbeidsmarkt. Over ons toekomstperspectief zei hij: “Hen wacht een buitengewoon luizig freelancebestaan of helemaal niets.”

Ik moet heel eerlijk zeggen dat ik een beetje onrustig word van dit soort geluiden. Daar ben ik dan; gesolliciteerd, op gesprek uitgenodigd en uiteindelijk de kans gekregen om te horen tot één van de dertig studenten Journalistiek en Nieuwe Media dit jaar. “Wij gaan van jullie de beste journalisten van Nederland maken”, zei een docent op dag één. Ik ben ambitieus en leergierig en ik had (en heb) er reteveel zin in om de kneepjes van het vak te leren. Natuurlijk, ik weet dat het journalistieke wereldje geen makkie is, daar stap je niet zomaar even in met ‘hoi, ik doe ook mee vanaf nu’. En inderdaad, oplages bij dag- en weekbladen kelderen als een malle. Dat deden ze trouwens al ruim voordat de crisis aantrad. Maar er is ook een nieuw platform: sociale media. Niet zo mijn ding. In eerste instantie verwachtte ik dat jonge journalisten, vers van de opleiding, graag op een webredactie zouden willen werken. Want dat is modern en hip en wij jonkies snappen er zogenaamd alles van. Ik denk dat de meeste mediabedrijven dat ook graag zo zien. Zet die maar aan de sociale media, daar zijn beginnersfoutjes tenslotte niet zo erg. Promotie via Twitter, heeft die stagiaire daar geen idee voor? Bovendien is het de krant of het tijdschrift waar de consument voor betaalt, niet de website. Dat moet dus écht kwalitatief goed zijn, daar zetten we onze beste redacteuren op (keuze genoeg) en geen beginneling.

Maar daar kunnen wij jonkies helaas geen modaal inkomen mee binnenslepen. Toch een vaste baan zoeken dan maar? Ook dat wordt geen makkie denk ik. 1, 2, 3, 4, zomaar wat voorbeeldjes. Ik had het er laatst in de trein over met wat medestudenten. Vanaf maart moeten we drie maanden stage gaan lopen en het is toch nog pittiger dan we dachten om een goede stageplek te vinden. Dat belooft dus wat voor als we straks afgestudeerd zijn en in het diepe worden gegooid. Freelancen lijkt me leuk, maar is het realistisch? Ilvy Njiokiktjien zei tijdens de Nacht van de Journalistiek afgelopen september dat het salaris van een freelance fotograaf niet meer is wat het was: “Vroeger kon je van het geld dat je binnensleepte bij één grote opdracht een bescheiden appartement in New York kopen. Tegenwoordig betaal je er net je huur van.”

Maar laten we niet moedeloos worden! Ik hoor nog genoeg verhalen van mensen in het vak die het ontzettend naar hun zin hebben met hun freelance bestaan of vaste baan, ook al verdient het geen bakken met geld. En om maar even met een cliché te smijten: geluk kun je niet kopen. Ik geloof nog steeds in mijn passie voor dit vak en ik zie de toekomst gelukkig wat rooskleuriger in dan veel van mijn collega’s. Inderdaad, zij hebben de ervaring en de kennis om zulke uitspraken te kunnen doen. Dat kan wel zijn, maar als wij starters er al niet positief naar kijken, wat moet er dan van ons worden? En laten we nu niet doen alsof in andere sectoren de banen voor het oprapen liggen. Journalistiek is een boeiend vak waarmee je een bijdrage kunt leveren en het is een leerroute zonder einde. Ik zou het leuk vinden als daar ook eens wat meer over geschreven werd. En nee, dat vind ik geen naïviteit. Dat noemen we een positieve houding aannemen!