karikatuur gedetineerdeDe Bijlmerbajes heet officieel helemaal niet de Bijlmerbajes, maar als ik zeg dat ik een bezoekje heb gebracht aan penitentiaire inrichting Over-Amstel, weet vrijwel niemand waar ik het over heb. Dit soort excursies naar andere instellingen in het strafrechtelijke circuit is een van de extraatjes die het Openbaar Ministerie stagiaires biedt (het is heus, ik maak geen reclame).

De dag begon met een tochtje door een bruisend Amsterdam in de ochtend. Acht stagiaires op een (dienst)fiets, van het parket naar de bajes. Onderweg passeren we de containerwoningen waar studenten in gehuisvest worden, die achter de gevangenis staan. Het is een publiek geheim dat de studenten klagen over de geluidsoverlast van gedetineerden die schreeuwen en tegen de muren bonken.

Eenmaal binnen, lopen we eerst een stukje door de passage die vroeger de Kalverstraat werd genoemd omdat hier ‘alles te koop was’. Daarna krijgen we een rondleiding op de dertiende verdieping: het psychiatrisch penitentiair centrum. Hier zitten alleen ernstig gestoorde gedetineerden, die nergens anders terecht kunnen omdat ze onvoorspelbaar gedrag vertonen. Agressief of suïcidaal. Een van de psychologen laat de isoleercellen zien: een groene (vanwege de kalmerende werking?) kamer met in het midden een dik grijs matras. In de hoek staan 2 kussens van hetzelfde materiaal. Het enige accessoire is een camera, verder zijn alle wanden kaal. Zelfs in het raam zit geen loszittend hoekje of uitstekend stukje, want gedetineerden gebruiken alles om zichzelf te kunnen verwonden. Er is niet eens een stalen toiletpot –zoals gebruikelijk in gevangenissen – maar een Frans gat in de grond omdat het verhaal gaat dat Ferdi E. (de moordenaar van Gerrit-Jan Heijn) daarmee geprobeerd heeft zelfmoord te plegen. Zo zijn er nog meer bizarre verhalen, het een nog ongelofelijker dan het andere. Bijvoorbeeld over patiënten die de pillen die ze verstrekt krijgen, in de cel uitbraken en door verkopen.

Het personeel wordt regelmatig uitgescholden en geslagen, maar zelden heb ik mensen gezien die zo gepassioneerd praten over hun werk. Ze zijn begaan met de patiënten en praten vol medeleven over deze doelgroep, die in de ogen van het grote publiek volledig koekoek zijn. Dag in, dag uit doen ze hun best om hen een menswaardig bestaan te bieden in detentie, soms met gevaar voor eigen leven. Respect, ik kan niet anders zeggen.

We krijgen de arbeidszaal te zien, waar ze dagelijks één uur werken. Werken is in dit geval stapeltjes maken van gekleurde blaadjes voor iets meer dan een euro loon. Ineens heb ik niets meer te klagen over mijn stagevergoeding, vergeleken hiermee ben ik miljonair.

En niet alleen financieel, als ik na een 3 uur durende toer weer buiten sta en door Amsterdam fiets, badend in het zonlicht, denk ik dat dit met stip op 2 staat in de top-3 van plekken die me een triest en hopeloos gevoel hebben gegeven. De uitzichtloosheid van het bestaan van deze mensen is niet te bevatten. De enige plek die me in het verleden meer naar de keel greep, was een voormalig concentratiekamp.

 

 

Meer weten? NCRV Dokument maakte 2 jaar geleden een documentaire over de ppc in de Bijlmerbajes, getiteld: Paviljoen 7.