Van 30 augustus tot en met 4 september vond ‘ie weer plaats: de Hadj, de jaarlijkse bedevaart naar Mekka. Zo’n twee miljoen moslims van over de hele wereld reizen dan af naar Mekka voor zes dagen van bezinning en boetedoening. In dit blog vertel ik je over de Hadj zelf, de politieke kant van de Hadj en de veiligheidsmaatregelen rondom dit enorme evenement.

De Hadj en het Offerfeest

De Hadj is de jaarlijkse pelgrimstocht naar Mekka. Hoewel de precieze startdatum van de Hadj, die afhankelijk is van de stand van de maan, pas kort van tevoren bekend wordt gemaakt, vond de Hadj de afgelopen jaren altijd plaats tussen eind augustus en begin oktober. De bedevaart naar Mekka is een van de vijf pilaren van de islam, die de vijf meest fundamentele religieuze verplichtingen van elke moslim aanduiden. Naast de Hadj zijn dit de geloofsbelijdenis, de rituele gebeden, het geven van aalmoezen en het vasten tijdens de ramadan. Iedere moslim die gezond van lijf en leden is en over de benodigde financiële middelen beschikt dient ten minste een keer in zijn leven de bedevaart naar Mekka te maken.

De Hadj kenmerkt zich door de vele vaste gebruiken en rituelen. Voordat de pelgrims in Mekka aankomen moeten zij zichzelf in een staat van spirituele reinheid brengen. Dit doen zij onder meer door een rituele wassing. Daarna ruilen de mannen hun normale kledij in voor een wit gewaad, zodat er geen uiterlijk onderscheid meer is tussen rijk en arm. Bij aankomst in Mekka is het eerste ritueel de tawaaf, waarbij de pelgrims zeven rondes biddend rondom de Kaäba lopen, het hart van de Grote Moskee. In de vijf dagen die volgen vinden nog talloze rituelen plaats, waarvan de steniging van de duivel een van de belangrijkste is. De pelgrims verzamelen daarvoor zeven steentjes, die ze vervolgens moeten gooien richting drie stenen muren die de duivel symboliseren.

Na deze symbolische steniging van de duivel begint ook het Offerfeest, het belangrijkste feest van de islam. Dit feest, Eid al-Adha in het Arabisch, wordt gevierd ter nagedachtenis aan de profeest Ibrahim, die bereid was zijn zoon te offeren voor God. God was echter barmhartig en Ibrahim mocht in plaats van zijn zoon een ram offeren. Ter herinnering aan deze barmhartigheid gaat het Offerfeest traditioneel gepaard met het slachten van een schaap of ander vee, waarvan het vlees wordt geschonken aan de armen, opdat zij ook kunnen meedelen in de feestvreugde. Het Offerfeest duurt tot aan het einde van de Hadj, waarna de bedevaart wordt afgesloten met nogmaals een tawaaf. Hierna zijn de pelgrims zondeloos en kunnen zij zondeloos terug naar huis keren.

Mina, het tentenkamp voor de pelgrims tijdens de Hadj

Mina, het tentenkamp voor de pelgrims tijdens de Hadj

De politieke kant van de Hadj

Naast de religieuze en ceremoniële kant van de Hadj heeft de bedevaart ook politieke elementen. Voor Saudi-Arabië, hoeder van de twee heilige steden in de islam, Mekka en Medina, is het organiseren van de Hadj een zeer prestigieuze zaak. Gedurende de Hadj zijn de ogen van de hele wereld op Saudi-Arabië gericht, dat daarmee zijn visitekaartje aan de wereld kan achterlaten. De miljoenen pelgrims die ieder jaar de bedevaart naar Mekka ondernemen zijn echter ook een goede graadmeter van de regionale politieke verhoudingen. Zo heeft de Iraanse overheid de Hadj in 2016 geboycot, nadat in 2015 464 Iraniërs tijdens de Hadj om het leven kwamen. Als protest tegen de Saudische autoriteiten mochten in 2016 geen Iraniërs deelnemen aan de bedevaart. Ook in het huidige diplomatieke conflict met Qatar speelde de Hadj een rol. Lange tijd leek het onwaarschijnlijk dat er pelgrims uit Qatar aan de Hadj zouden deelnemen. Uiteindelijk hebben beide landen kort voor de Hadj een overeenstemming bereikt en mochten alsnog zo’n 1200 Qatari pelgrims de bedevaartstocht naar Mekka ondernemen.

Veiligheid rondom de Hadj

Met twee miljoen pelgrims is de Hadj een enorm evenement. Dit brengt logischerwijs de nodige veiligheidsrisico’s met zich mee. In het verleden hebben zich tijdens de Hadj meermaals incidenten voorgedaan, waarbij vaak veel mensen om het leven kwamen. Het meest recente incident stamt uit 2015, toen tijdens onrusten ruim 2400 in de verdrukking om het leven kwamen. Onder hen waren dus 464 pelgrims uit Iran, de regionale rivaal van Saudi-Arabië. De dood van de Iraanse pelgrims werd door Irans’ leider Ayatollah Khomeini aangegrepen om kritiek te uiten op de veiligheidssituatie tijdens de Hadj. Ook pleitte hij dat Saudi-Arabië het management over de heilige plaatsen van de islam ontnomen moest worden.

Om kritiek vanuit overige moslimlanden te voorkomen hebben de Saudische autoriteiten er dit jaar alles aan gedaan de kans op incidenten zo klein mogelijk te maken. Zo waren er dit jaar meer militairen, ambulances en overige vormen van hulpverlening aanwezig en waren de wegen in Mina, het tentenkamp buiten Mekka waar de pelgrims verblijven, verbreed om de doorstroming te verbeteren. Ook kregen alle pelgrims dit jaar een armbandje met daarin een GPS-tracker. Op deze manier konden de Saudische autoriteiten op ieder moment zien waar de pelgrims zich bevonden en zo nodig, wanneer de mensenmassa te groot dreigde te worden, een deel van de pelgrims naar een andere locatie leiden. Al deze maatregelen hebben hun vruchten afgeworpen; dit jaar is de Hadj zonder noemenswaardige incidenten verlopen.

Saudische militair deelt water uit tijdens de Hadj

Saudische militair deelt water uit tijdens de Hadj

Dat was hem dan, mijn blog voor deze week! Wil je meer weten over de Hadj, luister dan naar dit interview van BNR met de ambassadeur hier in Riyad. Volgende week zal mijn blog gaan over de rol van religie in de Saudische maatschappij en hoe je dit merkt in het dagelijks leven. Tot dan!