Religie speelt een grote rol in de Saudische maatschappij en in het leven van de Saudi’s. Ook als niet-Saudi ontkom je niet aan de invloed van de islam en merk je het in de vele facetten van het dagelijks leven. In dit blog wil ik jullie daarom graag meer vertellen over de rol van religie in de Saudische maatschappij en wat je daarvan in het dagelijks leven hier meekrijgt.

Het soennisme en de sharia

De soennitische islam is de staatsreligie van het Koninkrijk Saudi-Arabië. Officieel zijn alle inwoners van Saudi-Arabië moslim, waarvan 85-90% het soennisme aanhangt. De overige 10-15% van de bevolking is sjiitisch. Hoewel meer dan 30% van de Saudische bevolking immigrant is en niet de Saudische nationaliteit heeft, mogen zij in het land niet hun eigen geloof belijden. Vormen van openbare religieuze uiting die niet in lijn zijn met de staatsreligie zijn niet toegestaan. Zodoende zijn niet-islamitische gebedshuizen, zoals kerken en synagogen, niet toegestaan. Het is voor niet-moslims dan ook niet mogelijk het Saudische staatsburgerschap te verkrijgen.

Binnen de soennitische islam zijn er nog vele stromingen te onderscheiden. De stroming die in Saudi-Arabië voornamelijk wordt gevolgd is het wahabisme, ook wel Saudisch salafisme genaamd. Deze stroming wordt gezien als ultraconservatief, puriteins en, zoals hierboven reeds te lezen valt, intolerant ten opzichte van andere religies of andere stromingen binnen de islam. Het wahabisme gaat terug naar de fundamenten van de islam. Het probeert het geloof te belijden zoals dit werd gedaan door de profeet Mohammed en zijn eerste volgers.

Het wahabisme is voorstander van het volgen van islamitische wetgeving, de sharia. Deze wetgeving wordt in Saudi-Arabië dan ook strikt nageleefd. Dit is bijvoorbeeld terug te zien in de positie van vrouwen in de Saudische maatschappij, maar ook in de straffen die staan tegenover verschillende vergrijpen. Lijfstraffen worden nog steeds toegepast in Saudi-Arabië, meestal in de vorm van stok- of zweepslagen. Ook kent het land nog steeds de doodstraf. Er zitten verschillende mannen in de gevangenis in afwachting van hun executie. Waar executies tegenwoordig voornamelijk plaatsvinden binnen de muren van de gevangenissen, waren zij vroeger openbaar. In Riyad werden de executies voltrokken op het Al Safa-plein in het oude centrum van de stad. Dit plein heeft onder expats dan ook de ietwat lugubere bijnaam Chop Chop Square gekregen. Ik hoef vast niet uit te leggen waar deze bijnaam vandaan komt 😉

Het Al Safa-plein in het oude centrum van Riyad

Het Al Safa-plein in het oude centrum van Riyad

Het gebed en de gevolgen voor het dagelijks leven

Het rituele gebed, ook wel de salat genoemd, is een van de vijf zuilen van de islam. Het is derhalve een van de meest fundamentele religieuze verplichtingen voor iedere moslim. Hoewel er verschillende opvattingen zijn over hoe vaak er gebeden moet worden, kent de islam vijf gebedsmomenten per dag. Het eerste gebedsmoment is fajr, het ochtendgebed dat plaatsvind met de dageraad, ongeveer anderhalf uur voor zonsopgang. Daarna volgt zuhr, dat plaatsvindt rond het middaguur, net nadat de zon haar hoogste punt heeft bereikt. Het middaggebed wordt asr genoemd, waarna bij de zonsondergang het vierde gebed van de dag volgt: maghrib. Het vijfde en laatste gebed van de dag is isha, dat ongeveer anderhalf uur na maghrib plaatsvindt.

Omdat Saudi-Arabië de letter van de Koran nauwgezet volgt, wordt er in dit land dan ook vijf keer per dag gebeden. In het dagelijkse leven krijg je ook als niet-moslim in Saudi-Arabië te maken met deze verschillende gebedsmomenten. Een van de meest zichtbare consequenties van de vijf gebeden zijn de sluitingen van winkels. Alle winkels dienen voor de gehele duur van een gebed, ongeveer een half uur, hun deuren te sluiten. Omdat dit wordt gecontroleerd door de Saudische religieuze politie, de mutawa, wordt je als klant aan het begin van een gebed dan ook vriendelijk doch dringend verzocht de winkel te verlaten.

Voor supermarkten en restaurants zijn de regels iets soepeler. Ook zij dienen tijdens een gebed hun deuren te sluiten. Als je voor aanvang van een gebed al in de supermarkt of het restaurant bent, hoef je niet te vertrekken. Echter is het in dat geval niet toegestaan de winkel of het restaurant te verlaten voor het einde van het gebed. Zodoende is het doen van boodschappen in de avond een race tegen de klok. Je mag namelijk pas na het einde van maghrib de winkel betreden en voor het begin van isha moet je de supermarkt weer verlaten hebben. Helaas gaat dit ook wel eens mis. Zo waren mijn mede-stagiair Bram en ik een paar weken geleden net te laat bij de kassa. Hierdoor stonden we een half uur voor een dichte kassa te wachten. Ik kan je vertellen, een half uur wachten in een supermarkt is absoluut geen aanrader.

De positie van vrouwen in de Saudische maatschappij

Wanneer je in Nederland iets hoort over Saudi-Arabië, gaat het negen van de tien keer over de schending van mensenrechten of over de positie van vrouwen in het land. Nu ik hier al zeven weken ben, heb ik een aardig beeld kunnen vormen over de positie van vrouwen in de Saudische maatschappij. Het is inderdaad zo dat de rol van religie in Saudi-Arabië van grote invloed is op de positie van vrouwen in Saudische maatschappij. Buitenshuis zijn zij een stuk minder vrij dan vrouwen in Westerse landen. Zo dienen Saudische vrouwen buitenshuis hun haar te bedekken en een abaya te dragen. Dat is een lang, zwart gewaad dat het hele lichaam bedekt.

Hoewel vrouwen niet verplicht zijn deze te dragen, is ook de nikab in Riyad en andere conservatieve delen van Saudi-Arabië veel in het straatbeeld aanwezig. Niet-Saudische vrouwen zijn eveneens verplicht een abaya te dragen; hun haar kunnen zij echter onbedekt laten. Verder mogen vrouwen in Saudi-Arabië niet autorijden. Het wordt hen ook maar mondjesmaat toegestaan te werken. Daarnaast is de scheiding tussen man en vrouw ook duidelijk terug te zien in eetgelegenheden. Bij eetgelegenheden wordt namelijk onderscheid gemaakt tussen een family section (lees: gemengde/vrouwen sectie) en een singles section (lees: mannensectie).

Gezelschappen bestaande uit enkel mannen worden naar de singles section verwezen, zodat zij niet in dezelfde ruimte zitten als vrouwen. In de family section daarentegen vindt men een meer gemêleerd gezelschap. Deze sectie bestaat gewoonlijk uit drie soorten groepen: getrouwde vrouwen met hun echtgenoten, gezelschappen bestaande uit enkel vrouwen, en gemengde gezelschappen. Die laatste groep zijn vrijwel altijd expats; ongetrouwde Saudische vrouwen zullen zich niet zo snel in gemengde gezelschappen begeven.

De verdeling tussen singles section en family section in Saudische restaurants

De verdeling tussen singles section en family section in Saudische restaurants

Hoewel vrouwen in Saudi-Arabië een stuk minder rechten hebben dan vrouwen in Westerse landen lijkt hier langzaamaan verandering in te komen. Beetje bij beetje krijgt de vrouw hier een sterkere positie. Zo wordt het vrouwen steeds vaker toegestaan te werken en mogen zij sinds kort ook zonder begeleiding van een man door het land reizen. Sommige Saudi’s durven zelfs te stellen dat vrouwen in Saudi-Arabië binnen enkele jaren toestemming krijgen auto te rijden. Hoewel ik betwijfel of vrouwen in Saudi-Arabië ooit dezelfde rechten en vrijheden zullen mogen genieten als vrouwen in de Westerse wereld, is het een positief vooruitzicht dat hun positie verbetert, zij het met hele kleine stappen.

Tot zover mijn blog voor deze week! Volgende week zal ik je meenemen in een van de meest ceremoniële gebruiken in de diplomatie: het overhandigen van de geloofsbrieven aan het staatshoofd van een land. Tot volgende week!